İktisatçı Mahfi Eğilmez, şahsî blogunda kaleme aldığı “Kur Muhafazalı Mevduat Hesabı Dolarizasyonu Artırdı” başlıklı son yazısında, Kur Muhafazalı Mevduat Hesabı (KKMH) uygulamasının dört sakıncalı sonucu olduğunu sıraladı ve uygulamanın dolarizasyonu yükselttiğini belirtti.
“Kur muhafazalı mevduat uygulaması, dolarizasyonu azaltmak bir yana artırmış, yanı sıra bütçeye gereksiz yükler yüklemiş ve gelir dağılımını daha da bozmuş bir uygulama olarak tarihe geçecek üzere görünüyor” diyen Eğilmez’in yazısı şöyle:
“Kur Muhafazalı Vadeli TL Hesabı; döviz, altın ve TL birikimlerinin bankaların sunduğu faiz oranlarıyla (yüzde 17) ve hesabın açılış tarihiyle vade tarihi ortasında oluşacak kur değişiminin faize eklenmesiyle açılan bir vadeli mevduat hesabıdır. Bu hesapla vade boyunca mevduat faizi getirisi elde edilmesine ek olarak vade sonu mevduat faizi getirisinin o devirde ortaya çıkacak kur farkı üzerinden hesaplanan fiyattan düşük olması halinde ortadaki farkın Türk Lirası olarak hesaba yansıtılması formunda uygulanıyor.
Geçen yılın son ayında piyasaya sunulan kur muhafazalı mevduat hesabı yabancı para mevduatlarının TL mevduata çevrilmesi gayesiyle yola çıksa da TL hesaplarının da kur muhafazalı mevduata dönüşmesine müsaade verilmesiyle farklı bir kapsama oturmuş oldu.
Bu hesabın getiri yükü banka ve Hazine ortasında paylaşılıyor. Banka hesaba uyguladığı yüzde 17 faizi mevduat sahibine kendi kaynaklarından öderken, ortaya çıkacak kur farkını da Hazine, bütçeden ödüyor. Kur Muhafazalı Mevduat Hesabı uygulamasının dört sakıncalı sonucu var:
(1) Bankalar, ödemeleri gereken faizin bir kısmını Hazine’ye devrederek maliyeti düşürmüş ve münasebetiyle daha fazla kâr etmiş oluyorlar.
(2) Hazine, hiçbir formda kullanmadığı bir paranın maliyetini paylaşarak bankalara bir çeşit finansal dayanak sağlamış oluyor. Bir diğer sözle Hazine, halktan toplanan vergilerin bir kısmını bankalarda kur muhafazalı mevduat hesabı açtırmış olan kişi ve kurumlara ödemiş ve bütçeye gereksiz bir yük yüklemiş oluyor.
(3) Tasarruf sahipleriyle vergi ödeyenler teğe bir örtüşmediği için bankalarda birikimi olmayan insanların ödediği vergiler de Hazine tarafından bankalarda birikimi olanların hesabına ödendiği için gelir dağılımı eşitsizliği daha da bozuluyor.
(4) Kur muhafazalı mevduat hesabı döviz mevduatları dışında TL mevduatlara da uygulandığı için TL mevduatı da bir manada dövize endeksleyerek döviz mevduatını artırmış oluyor. Böylelikle döviz mevduatını azaltmayı öngörerek yola çıkan kur muhafazalı mevduat uygulaması sonuçta tam bilakis döviz mevduatını artırmış oluyor.
Buradaki kritik nokta kur muhafazalı mevduat hesaplarının yabancı para mevduat olarak mı, yoksa TL mevduat olarak mı kabul edileceği problemidir. Kur muhafazalı mevduat bir çeşit yabancı paraya endeksleme uygulaması altında olduğu için yabancı para olarak kabul edilmesi hakikat yaklaşımdır.
27 Mayıs 2022 prestijiyle bilgiler şöyledir (BDDK, Haftalık Bankacılık Kesimi Verileri)
Aşağıdaki grafik Türkiye’de dolarizasyon eğilimini gösteriyor (grafik BDDK günlük istatistik bültenindeki bilgiler ve Bloomberg HT kur bilgilerinden yararlanılarak tarafımdan hazırlanmıştır. Üstteki tabloda gösterildiği üzere 2022 yılından itibaren dolarizasyon yabancı para mevduat + kur muhafazalı mevduat toplamı olarak alınmıştır.)
Grafikten açıkça görülebileceği üzere dolarizasyon yükselmeye devam ediyor ve 27 Mayıs prestijiyle yüzde 71,8’e ulaşarak rekor kırmış bulunuyor.
Kur muhafazalı mevduat uygulaması, dolarizasyonu azaltmak bir yana artırmış, yanı sıra bütçeye gereksiz yükler yüklemiş ve gelir dağılımını daha da bozmuş bir uygulama olarak tarihe geçecek üzere görünüyor.
Türkiye’nin, son bir yıldaki iktisat siyaseti uygulamasını şöyle özetlemek mümkün: ‘Faizden kaçarken kura yakalanmak.'”