PEREN BIRSAYGILI MUT
Suriyeli muharrirlerin hapishane edebiyatıyla olan bağının uzun bir geçmişi var. Yaşadıkları dehşetli azapları kaleme alan pek çok muharrir oldu şimdiye kadar. Fakat birçok yazdıklarını yayınlatma fırsatı elde edememişti, ta ki 2011 yılına kadar. Suriye halkının onlarca yıldır biriken öfkesinin artık engellenemez hale geldiği 2011 yılından sonra, hapishane edebiyatının örnekleri çoğalmaya başladı. Hafızalarından silip atmalarının imkanı olmayan tüm o karanlık günlere dair ne varsa yazmaya başlamışlardı. Sürgün olarak ömürlerini sürdürdükleri ülkelerde, bu yazdıklarını yayınlatma umutları vardı zira.
Suriye hapishane edebiyatının en değerli örneklerinden birisi de, Almanya’da yaşayan muharrir ve edebiyat eleştirmeni Mufid Necm’in 2015 yılında İbn Batuta Hatırat Mükafatı kazandığı “Zindandaki Kanatlar” isimli yapıtı. Kitap, muharririn Hafız Esed periyodunda, Necm, Mezzeh, Kafr Sousa ve Saydnaya üzere çeşitli Suriye zindanlarında geçirdiği 11 sene boyunca tuttuğu günlüklerden oluşuyor.
Şahit olduğu azap metotlarının çeşitliliğine de değiniyor kitabında Müfid Necm. Yalnızca fizikî değil, tutukluların direncini kırmak için uygulanan ruhsal şiddete de çokça şahitlik etmiş. Kurban ve kana susamış celladı ortasında yaşanan büyük bir irade gayreti. Şimdi hapishaneye yeni getirilmiş olsa da, güya gözünü orada açmış, yıllardır bu dört duvar ortasındaymış üzere hissettiren bir yabancılık hissi hayata karşı. Bu karanlığın, birebir anda hem yabancısı, hem de yerlisi olmuş adeta. Yaşadıklarının ağır yükünü kaldıramayarak delirenler de olurmuş bazen. Edebiyatın en dokunaklı hususlarından birisi olan meczupluk, kurgu falan değil de, tüm gerçekliği ile yaşanmış gözleri önünde bu hapishanelerde.
HAPİSHANE GERÇEKLERİ
Hapishane edebiyatı, her ne kadar bir cins olarak kabul edilse de, temelinde tüm sınıflandırmaların ötesinde bir yerde durduğu çok açık değil mi? İnsan haysiyetine yönelik bu türlü acımazsızca bir saldırıyı hangi kategoriye dahil edebiliriz? Hele muharririne hissettirdiklerini düşündükçe… Hafızasındakileri kağıda dökerken, içindeki o büyük hüzün daha da tartı verecek yüreğine kesinlikle. Katledilenler, delirenler, sakat bırakılanlar, tecavüze uğrayanlar birer birer geçecek gözlerinin önünden yeniden. Artık ortamızda dolaşması mümkün olmayan, çoktan hayattan koparılmış insanların tekrar yüzlerine bakacak, seslerini duyacak, son anlarına şahitlik edecek. Sonra hepsini gelip bizlere anlatacak. Bu sefer istekli olarak, kendini tekrar sokacak o zindanlara yani. Yazmanın en mert ve soylu tezahürlerinden biri değil de nedir bu?
Cuma Şahit tarafından Türkçeye çevrilen “Zindandaki Kanatlar”, Cahit Zarifoğlu’nun “Kardeşim dedim… Acılarıma da kardeş olur musun…?” kelamını tekrar hatırlatıyor. Ülkemizde maalesef pek az bilinen Suriye edebiyatından böylesi değerli bir kitabı lisanımıza kazandırdıkları için Loras Kitap’a ve Cuma Tanık’a ne kadar teşekkür etsek az.