Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün yayınladığı, ‘Yurtdışından İadesi Sağlanan Eserler’ listesine göre, 1980’den sonra toplamda 17 ülkeden yürütülen 130 ayrı çalışma kapsamında toplam geri getirilen tarihi eser ve kültür varlığı sayısı 22 bin 424 adet oldu. En çok tarihi eserin getirildiği ülkeler sıralamasında Almanya, Hırvatistan, İngiltere, ABD ve Sırbistan yer alıyor. Listeye göre 8 bin 658 eser Almanya’dan, 4 bin 147 eser Hırvatistan’dan, 3 bin 739 eser İngiltere’den, 2 bin 520 eser ABD’den, 1865 eser Sırbistan’dan, 1495’i de diğer ülkelerden getirildi.
İadesi bu yıl sağlanan eserlerden 1059’u Hırvatistan’dan, 50’si ABD’den, 3’ü Almanya’dan, 1’i de İngiltere’den geldi. Bu yıl geri dönen eserler ve özellikleri şöyle:
ABD, Kentucky Sınır ve Muhafaza Bürosu tarafından 13 Mayıs 2010’da el konan 21 adet pişmiş toprak kap Bakanlık uzmanlarınca incelendi. Anadolu kökenli, Roma Dönemi yerel kaplar olduğunun anlaşılması üzerine ülkemize iadesi talep edildi. ABD’deki adli sürecin tamamlanması sonrası 2022 yılının başında Washington Büyükelçiliği’ne teslim edildi. 18 Ocak’ta Türkiye’ye getirilen eserler Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde koruma altına alındı.
ABD’DEN SECCADE ÖRTÜSÜ
ABD’nin Alabama eyaletindeki Mobile Museum Art (MMoA) tarafından Türkiye kökenli olduğu düşünülen 19’uncu yüzyıla tarihlenen 1 adet seccade örtüsü iade edildi. Tarihi seccade 5 Ocak’ta Bakanlık yetkililerince teslim alınarak Ankara Etnografya Müzesi’nde korumaya alındı. 125×190 santimetre ölçülerindeki dikdörtgen formlu ve ipek ve keten kumaş kullanılan seccade örtüsünün üzerindeki işlemelerde suzeni tekniği bulunuyor. Tamamen bitkisel motiflerle bezeli seccadenin merkezinde ise mihrap deseni var.
12 SİKKE İSTANBUL’DA
ABD’de Manhattan Bölge Savcılığı Ofisi’nce yürütülen bir soruşturma kapsamında 2013 yılında ele geçirilen 12 sikkeye ilişkin Bakanlık bilgilendirildi. Türkiye kökenli oldukları uzmanlarca ortaya konulan ve iadesi talep edilen 12 sikke, ABD’deki adli sürecin tamamlanmasıyla 3 Şubat’ta Türkiye’ye getirildi. İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen elektrum ve gümüş sikkeler M.Ö. 6’ncı yüzyıl ile M.Ö. 3’üncü yüzyıl arasına tarihlendiriliyor. Gümüşlerin Makedonya Kralı 3’üncü Aleksandros’un Milet, Sardes ve Lampsakos gibi Anadolu kentlerinde bastırdığı örneklerden, elektrumların İonia ve Lydia bölgelerine ait oldukları açıklandı.
ANA TANRIÇA FİGÜRİNİ
ABD’de Michael Steinhardt’ın koleksiyonuna dair Manhattan Bölge Savcılığı Ofisi’nin soruşturma kapsamında el konulan eserleri Türkiye’den uzmanlarca inceledi. Binlerce arşiv belgesi incelemesi ve toplanan delillerle birlikte Anadolu kökenli olduğu belirlenen 14 eserin iadesi 3 Şubat’ta sağlandı. İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen bu 14 eser şöyle:
M.Ö. 7-6’ncı yüzyıla ait 7 adet altın giysi süsleri ile altın ve fildişinden üretilmiş kadın figürini. M.Ö. 4-3’üncü yüzyıla tarihlenen, gümüş ve altın Helenistik döneme ait geyik başı biçimli rhyton. Neolitik döneme ait pişmiş toprak Ana Tanrıça figürini. Kalkolitik Çağa ait mermer Kilia Tipi İdol. M.Ö. 2’nci binyıla ait iki adet bronz kuş biçimli standart ve bronz dağ keçisi biçimli standart.
2 KİLİA İDOLÜ BAŞI
Yine ABD’de Manhattan Bölge Savcılığı Ofisi’nin soruşturmasında ülkemizden yasa dışı yollarla kaçırıldığı belirlenen ve el konulan Kalkolitik çağına tarihlenen 2 Kilia idolü başı 3 Şubat’ta iade edildi. Bu iki eser de İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergileniyor.
HIRVATİSTAN’DAN 1059 ESER
Hırvatistan Interpol birimince, Bajakovo- Batrovci sınır kapısında bir Türk vatandaşının kullandığı TIR’da 1059 kültür varlığına el konuldu. Vinkovci Arkeoloji Müzesi’nde muhafaza altına alınan eserlerle yapılan incelemede Anadolu kökenli oldukları ve yasa dışı yollarla Türkiye’den çıkarıldığı tespit edildi. Adli sürecin ardından da 10 Mart’ta Türkiye’ye getirilen eserler 2022 Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ne teslim edildi. M.Ö. 5’inci yüzyıldan 13’üncü yüzyıl arasını kapsayan gümüş ve bronz sikkelerin Athena, Ephesos, Klilikia, Bithynia, Seleukos, Pontus, Kaisareia, Apameia, Pergamon, Amisos, Hierapolis Kastabala, Akmoneia, Parion, Hadrianopolis, Aspendos, Ephesos, Philadelphia, Aigaion, Mopsos, Etenna, Sarde, Kyzikos, Nikomedia, Antiochia dönemlerine ait olduğu açıklandı. Ayrıca Anadolu Selçuklu dönemine ait 2’nci Giyaseddin Keyhüsrev döneminde basılan gümüş sikke de bulunuyor. Sikkelerin dışında ise Geç Roma- Bizans dönemlerine tarihlenen yüzük, hayvan figürinleri, insan yüzü biçimli aplik parçalar, röliker, kemer tokası parçası ile birlikte bir Hermes heykelciliği de var.
İNGİLTERE’DEN EROS BAŞI
Bu yıl iadesi sağlanan en önemli eserlerden biri de Antik dünyanın en büyük lahitlerinden biri olduğu değerlendirilen, tonlarca ağırlığa sahip Sidamara Lahdi oldu. Karaman’ın Ambar köyündeki Sidamara Antik Kenti’nde 140 yıl önce keşfedilen 30 tonu aşan ağırlıktaki lahdin, eksik parçası olan Eros Başı’na kavuştuğu belirtildi. Bakanlığın, Londra’daki Victoria & Albert Müzesi ile yaptığı iş birliği neticesinde 10 Haziran’da Türkiye’ye getirilen parça, ait olduğu tarihi eserle yeniden birleşti. Roma Dönemi milattan sonra 250’li yıllara tarihlenen sütunlu lahit yeniden kavuştuğu özgün haliyle İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde ziyaret edilebiliyor.
ALMANYA’DAN 3 PARÇA
Bu yılki çalışmalarda Bakanlık ekiplerince, Almanya’da Hamburg Başkonsolosluğu’na yapılan bir ihbar üzerine bir çevrimiçi sitede satışa çıkarılan eserler incelendi. Dışişleri Bakanlığımızın koordinasyonunda Almanya Flensburg Kriminal Soruşturma Dairesi tarafından eserlere el konuldu. Türkiye’ye getirilen Roma dönemi 2 mimari parça ile 1 heykel başı (rölyef parçası) 22 Haziran’da Ankara Anadolu Medeniyetler Müzesi’ne teslim edildi.”